Mama Brein in Overdrive
Als moeder van twee jonge kinderen heb ik de stress van het moederschap aan den lijve ondervonden.
Als ouder begrijp je de uitdagingen van het functioneren met weinig slaap terwijl je voor een ander mens zorgt, of je nu een nieuwe moeder bent of die slapeloze nachten een verre herinnering zijn. Soms voel je je Supermom omdat je alles voor elkaar krijgt; andere keren hoop je dat het universum je een vrijbrief geeft: vandaag ben je niet beschikbaar.
Je hersenen draaien op volle toeren en proberen alles tegelijk bij te houden. Je vergeet voortdurend dingen en soms voel je je overweldigd door alle verantwoordelijkheden, ik in ieder geval wel. En hoeveel slaap ik ook krijg, vaak voel ik me uitgeput.
Maar waarom voelen moeders zich voortdurend uitgeput?
Als je het volgende herkent:
Je dacht dat je de was altijd netjes gesorteerd en opgeborgen had, toch? Maar als je uitgeput bent, leidt het vouwen van de was om middernacht tot hilarische fouten. Heb je ooit je kleren gevonden in de lades van de kinderen?
Je droomt ervan om ’s ochtends rustig van je koffie te genieten, maar uitputting heeft andere plannen. Ooit sinaasappelsap in je koffie gedaan in plaats van melk? Of hetzelfde kopje drie keer opgewarmd voordat je het ’s middags koud opdrinkt?
Je belooft de kinderen naar school te sturen met alles wat ze nodig hebben, maar door uitputting vergeet je cruciale dingen. Ooit de broodtrommel ingepakt en de boterham laten liggen? Of halverwege naar school gereden om je te realiseren dat je de gymtassen thuis hebt gelaten? Je bent niet de enige!
Je begint met een goed georganiseerde lijst, maar de uitputting slaat weer toe. Ben je ooit thuisgekomen met 10 blikken bonen maar had je toiletpapier nodig? Of eindigde je met een kar vol snacks maar zonder avondeten? Elke boodschappentrip wordt een avontuur.
Je denkt dat je altijd weet waar je naartoe gaat, maar uitputting leidt tot navigatiestoringen. Ben je ooit de trap afgelopen om je op de laatste trede te realiseren dat je geen idee hebt waarom je daar bent? Of op een zaterdag in paniek de kinderen wakker maken voor school, totaal in de war over waarom jij de enige bent die daaraan denkt? Het overkomt de besten.
Dit artikel gaat in op de wetenschap achter vermoeidheid bij moeders, de impact ervan op de mentale en fysieke gezondheid, factoren die eraan bijdragen en strategieën om ermee om te gaan.
Wat is moederlijke vermoeidheid?
Moederlijke vermoeidheid is een staat van uitputting die moeders kunnen ervaren door de constante zorg voor hun kinderen. Het kan leiden tot een gebrek aan energie, concentratieproblemen, prikkelbaarheid, angst en depressie. Angst en zorgen zijn eigenlijk verhoogde bewustzijnstoestanden. Hoe merken wij, moeders/ouders, dat?
Dat begint als onze kinderen mobiel worden. Ze beginnen hun omgeving te verkennen. Situaties die eerst volkomen veilig waren, kunnen nu een gevaar zijn.
Een voorbeeld uit mijn huis:
Ik ben klaar om te koken. Ik haal iets uit de vriezer en sluit hem weer. Ik zet de oven aan. En als ik me omdraai omdat het akelig stil is, zie ik dit: twee kleine jongetjes die de vriezer hebben geopend en nu proberen het ijs van de laden te likken. De oudste vindt zichzelf trouwens hilarisch en zijn kleine broertje kijkt me aan alsof dit heel normaal is.
De wetenschap achter vermoeidheid bij moeders
Factoren zoals een verstoord slaappatroon en een verhoogd cortisolniveau dragen bij aan moederlijke vermoeidheid. Ten eerste hebben moeders vaak een verstoord slaappatroon door de constante zorg voor hun kinderen. Daarnaast kan een verhoogde productie van het stresshormoon cortisol bijdragen aan vermoeidheid en uitputting. Misschien als gevolg van hypervigilantie. Hyperwaakzaamheid!
Definitie: een verhoogde staat van zintuiglijke gevoeligheid die gepaard gaat met een overdreven intensiteit van gedrag gericht op het detecteren van bedreigingen. Normaal gebruikt als klinische term in medische settings. Maar ik zie ook een verband met ouderschap. (Wat noch medisch noch klinisch is) Hypervigilantie is wanneer je in een verhoogde staat van alertheid verkeert en daardoor buitengewoon gevoelig bent voor de omgeving. Klinkt als het moederschap, toch?
Als we de zorg hebben voor kleintjes, zijn we voortdurend in een hoge staat van bewustzijn. Dat doet iets met je fysieke en mentale toestand. Je de hele dag op andere mensen richten is gewoon erg vermoeiend. Het is echt een voorrecht om moeder te zijn en met liefde offeren we tijd voor onszelf op, maar je merkt er wel wat van. Van zonsopgang tot zonsondergang ben je direct op anderen gericht.
Effecten van vermoeidheid bij moeders op gezondheid en welzijn
Tot het moederschap had je waarschijnlijk een groot deel van de dag voor jezelf. Zelfs met een fulltime baan ga je soms alleen naar het toilet terwijl je werkt.
Een kopje koffie of cola nemen wanneer je maar wilt. Je kunt bellen zonder je zorgen te maken dat iemand in huis plotseling een koekje wil of wanhopig wil weten met wie je praat. Je hebt tijd om de dag te verwerken, een boek te lezen of te ontspannen op weg van en naar je werk. Het traject van je bed naar de keukentafel is iets te kort om van enig nut te zijn.
Zelfs met goed opgevoede kinderen (laat staan de pittige!) en een goede routine, ben je nog steeds gefocust op de kinderen. Dat is je werk. Het is oké, maar tjonge… het is vermoeiend. Daarom moeten we vaker vrij nemen om te verwerken, bij te tanken en op te frissen.
Factoren die bijdragen aan vermoeidheid bij moeders
Er zijn verschillende factoren die bijdragen aan vermoeidheid bij moeders. Een van de belangrijkste factoren is de constante zorg voor kinderen, zoals koken, schoonmaken en omgaan met de chaos die vaak gepaard gaat met het opvoeden van kinderen. Daarnaast kunnen hormonale veranderingen, slaapgebrek en gebrek aan sociale steun bijdragen aan vermoeidheid – alsof de bovenstaande lijst nog niet genoeg was.
Nog zo iets…. Multitasken.
Toen de jongste nog een baby was, liep ik in huis van de ene kamer naar de andere. Ik pakte en legde onderweg 4 dingen op volgorde. Ik telefoneerde met mijn oortjes terwijl ik een luier verschoonde en legde dan klaar wat ik zo meteen moest koken. Handig, veel gedaan in korte tijd. Maar het is natuurlijk ook compleet nutteloos als het betekent dat we het zo druk hebben dat we niet ontspannen en uitrusten. Herkenbaar toch? Hetzelfde geldt voor mij.
Het is soms moeilijk om je geen zorgen te maken over de staat van je huis, de (niet) schone gezichten van de kinderen of de was – hoewel sommige dagen meer dan andere. Ik doe mijn best om me daar minder zorgen over te maken. Het is geen nieuw levensmotto, hoor. Maar het heeft geen zin om me zorgen te blijven maken over dingen die eigenlijk niet zo belangrijk zijn.
Maar hoe ga je er dan mee om? Ik denk dat je gerust kunt zeggen dat elke moeder/ouder dat onderweg ontdekt. Hier zijn een paar dingen waarmee je kunt beginnen.
Strategieën om met vermoeidheid van de moeder om te gaan
Er zijn verschillende strategieën die moeders kunnen gebruiken om met vermoeidheid om te gaan:
- Lichaamsbeweging
- Gezond eten
- Taken plannen (en opschrijven)
- Creëer pauzes voor jezelf en ook voor de rest van je gezin. Pauzes geven ruimte voor helderheid.
- Het meest voor de hand liggend is om te zorgen voor een goede slaaproutine voor alle betrokkenen.
- Zeg ja tegen routines en zelfstandig spelen voor de kinderen en (beperkte) film-/beeldschermtijd. Gun jezelf en je kind “ik-tijd”.
- Vraag wat vaker om hulp van een partner, vrienden of familie.
Het belang van zelfzorg voor moeders
Zelfzorg is een essentieel aspect van het omgaan met vermoeidheid bij moeders. Moeders moeten tijd vrijmaken voor zelfzorgactiviteiten zoals lezen, sporten of mediteren. Het is cruciaal om realistische verwachtingen te hebben en niet te streng voor jezelf te zijn. Moederschap is hard werken; jezelf tijd en ruimte geven om te herstellen is belangrijk. Je verdient het om prioriteit te geven aan je eigen welzijn en geestelijke gezondheid. Dus begin met het creëren van je selfcare routine en zorg dat het gebeurt!
Dus de volgende keer dat iemand je vraagt of vragend aankijkt ‘Moe??’, kijk, glimlach, weet, wees trots want:
✦ Je bent moe omdat je zeker weet dat er tijdens jouw ‘dienst’ geen kind een vaatwastablet heeft opgegeten.
✦ Je bent moe omdat je er deze week elke dag voor hebt gezorgd dat iedereen thuis heeft ontbeten en geluncht en (een deel van) het avondeten binnen heeft gekregen. Ook al was het niet helemaal biologisch en vrij van conserveringsmiddelen, zoals je je had voorgenomen.
✦ Je bent moe omdat je de hele week hebt gezorgd dat iedereen op tijd op school en werk was, zelfs als dat betekende dat je je eigen koffie hebt laten staan.
✦ Je bent moe omdat je ’s nachts opstaat om een knuffel te geven aan een kind met een nachtmerrie, terwijl je zelf ook wel wat slaap kunt gebruiken.
✦ Je bent moe omdat je altijd paraat staat om te luisteren naar de verhalen van je kinderen, zelfs als je eigen hoofd vol zit met zorgen en gedachten.
Conclusie – Maatschappelijke verplichting tot erkenning en ondersteuning van vermoeidheid bij moeders
Het is essentieel om de inspanningen van moeders en vaders die onvermoeibaar werken om het welzijn van hun gezin te garanderen, te erkennen en te waarderen. Het ondersteunen en erkennen van moederlijke vermoeidheid kan helpen om een meer begripvolle en meelevende samenleving voor alle moeders te creëren.
Hoe georganiseerd, efficiënt en gestructureerd je als moeder ook bent en hoe gehoorzaam en braaf je kinderen ook zijn, moeder zijn van kinderen vereist focus, concentratie en een verhoogd bewustzijn. Het moederschap kan uitputtend zijn en tot vermoeidheid leiden. Maar dit is wat we doen. Moeders blijven hun verantwoordelijkheden nemen omdat ze doen wat nodig is. Moederlijke vermoeidheid is echt en kan de geestelijke en lichamelijke gezondheid van moeders beïnvloeden. De maatschappij zou dit meer moeten erkennen, net zoals ze moeders meer zou moeten ondersteunen. Ik ben voorstander van betaald ouderschapsverlof (ook voor vaders, om een gelijke verdeling van verantwoordelijkheden te bevorderen) en het betaalbaarder of zelfs gratis maken van kinderopvang. Het ondersteunen van moeders kan en zal leiden tot een gezondere en gelukkiger samenleving.
Dus moeders….
Als je merkt dat je je uitgeput voelt, weet dan dat je niet alleen bent. Het is essentieel om tijd te nemen voor zelfzorg en om tijd te maken voor wat JIJ leuk vindt en graag doet. Nogmaals, moederschap is hard werken; laten we dat allemaal erkennen en moeders de steun geven die ze verdienen, vooral moeders onder elkaar!
Zo. Dat gezegd hebbende, is het ook zo eerlijk om te zeggen dat:
Ik bijna zeker weet dat wanneer ik een gelukkige 80-jarige ben en met gemak een halve dag slaap – ik met een glimlach terugkijk op deze drukke dagen.
